BIPCzwartek, 08.6.2023

Rola samorządów i regionów w Unii Europejskiej

 

Regiony w Unii Europejskiej

 

W latach dziewięćdziesiÄ…tych XX wieku w Unii Europejskiej wzmocniÅ‚a siÄ™ pozycja re­gionów. Uznano, ze to wÅ‚aÅ›nie ten poziom wÅ‚adzy znajduje siÄ™ najbliżej obywateli i czÄ™sto to wÅ‚aÅ›nie tutaj reprezentanci sÄ… wybierani w bezpoÅ›rednich wyborach. WÅ‚a­dze regionalne lepiej dostrzegajÄ… zróżnicowania panujÄ…ce na ich obszarach I w poro­zumieniu z wÅ‚adzami centralnymi oraz KomisjÄ… EuropejskÄ… kierujÄ… wÅ‚aÅ›ciwe dziaÅ‚a­nia, których celem jest zmniejszenie dysproporcji w rozwoju. Ten proces nazywa siÄ™ regionalnÄ… polityka strukturalna (politykÄ… regionalnÄ… U E).

Dlaczego polityka regionalna jest ważna dla Polski?

Polska jako caÅ‚y kraj charakteryzuje siÄ™ niskim poziomem PKB na jednego mieszkaÅ„­ca. Åšrednio w Polsce ten wskaźnik wynosi 40% Å›redniej we wszystkich paÅ„stwach czÅ‚onkowskich UE i krajach kandydujÄ…cych. Duże sÄ… tez dysproporcje w samej Polsce. W najbogatszym województwie mazowieckim poziom ten wynosi prawie 60%, a w najbiedniejszym Å›wiÄ™tokrzyskim jedynie 28%. Regiony, w których Å›redni poziom PKB znajduje siÄ™ poniżej 75% PKB na mieszkaÅ„ca, uznawane sÄ… za opóźnione w roz­woju. Z budżetu UE rocznie wydaje siÄ™ ponad 30 mld euro (dla porównania budżet Polski wynosi okoÅ‚o 40 mId euro) na nadrabianie zalegÅ‚oÅ›ci gospodarczych w tych re­gionach. Oznacza to, ze P0 wejÅ›ciu do UE wszystkie polskie regiony bÄ™dÄ… zaliczane do tej gru­py. W zwiÄ…zku z tym Polska stanie siÄ™ poważnym biorcÄ… funduszy z unijnego budże­tu. Zgodnie z szacunkami UrzÄ™du Komitetu Integracji Europejskiej na dziaÅ‚ania zwiÄ…zane z rozwojem gospodarczym w regionie bÄ™dziemy mogli liczyć na Å›rodki w wyso­koÅ›ci 3,7 mId euro w pierwszym roku naszego czÅ‚onkostwa. Kwota ta bÄ™dzie Stopnio­we rosÅ‚a do 5-6 mId euro rocznie w przeciÄ…gu 3-4 kolejnych lat. WażnÄ… rolÄ™ w pozyskiwaniu funduszy odegrajÄ… samorzÄ…dy, które sÄ… odpowiedzialne za tworzenie infrastruktury potrzebnej do rozwoju regionu.

Jakie korzyści dla Polski wynikają z polityki regionalnej Unii Europejskiej?

Jak pokazujÄ… doÅ›wiadczenia paÅ„stw, które już sÄ… czÅ‚onkami Unii Europejskiej, po­moc strukturalna ma w ich rozwoju duże znaczenie. DziÄ™ki interwen cjom finansowym w ramach tej polityki udaje siÄ™ podnieść wzrost gospodarczy o jeden punkt procentowy. Dla przykÅ‚adu, w latach 1994-1999 w Portugalii wyniósÅ‚ on wiÄ™­cej o 1,1 punktu procentowego, a w Irlandii 0,9. DziÄ™ki temu regiony biedniejsze roz­wijajÄ… siÄ™ szybciej niż bogatsze I powoli zmniejszajÄ… siÄ™ istniejÄ…ce w caÅ‚ej Europie dys­proporcje. DziÄ™ki wejÅ›ciu do Unii Europejskiej Polska bÄ™dzie mogÅ‚a nadrobić dy­stans rozwojowy, co nie byÅ‚oby możliwe w takim tempie bez pomocy UE. Ze Å›rodków regionalnej polityki strukturalnej w paÅ„stwie powierzchniowo podobnym do Polski —Hiszpanii w latach 1994-1999 zbudowano 1300 kilometrów autostrad, 1200 kilome­trów dróg; zmodernizowano 5000 kilometrów dróg i 2185 kilometrów linii kolejowych.

Co to sÄ… fundusze strukturalne?

Podstawowymi instrumentami pomocy w ramach polityki regionalnej sÄ… fundusze struk­turalne. Z ich budżetów kierowane jest wsparcie na programy krajowe -— 94%, inicjaty­wy wspólnotowe -— 6%. Poza nimi funkcjonuje również Fundusz SpójnoÅ›ci (Kohezji), czasowy instrument, który ma pomóc przy realizacji najwiÄ™kszych inwestycji W najuboższych krajach UE. Ważnym uzupeÅ‚nieniem pomocy UE sÄ… krajowe Å›rodki (budżet Cen­tralny i samorzÄ…dowy), które stanowiÄ… minimum 25% (15% W Funduszu SpójnoÅ›ci) CaÅ‚ej pomocy. Fundusze strukturalne nabraÅ‚y znaczenia W poÅ‚owie lat osiemdziesiÄ…tych, stajÄ…c siÄ™ gÅ‚ównym źródÅ‚em finansowania polityki regionalnej. Wyróżniamy:

  1. Cztery fundusze strukturalne nadzorowane przez odpowiednie Dyrekcje Generalne Komisji Europejskiej:
    1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,
    2. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych
    3. Sekcja Orientacji,
    4. Finansowy Instrument Ukierunkowania RyboÅ‚ówstwa,
    5. Europejski Fundusz Społeczny.
  2. Trzy cele, na które kierowane sÄ… Å›rodki z funduszy:
    1. CEL 1 — regiony upoÅ›ledzone gospodarczo — poniżej 75% PKB na mieszkaÅ„ca;
    2. GEL 2 — regiony W trakcie restrukturyzacji gospodarczej;
    3. GEL 3 — rozwój zatrudnienia i zasobów ludzkich.
  3. Cele funduszy strukturalnych dzielone są na horyzontalne (można się ubiegać o środki bez względu na lokalizację wnioskodawcy) oraz regionalne (aby otrzymywać pomoc, region musi spełniać określone kryteria).
  4. Dwie różne grupy instrumentów:
    1. Programy krajowe (94% Å›rodków funduszy strukturalnych) — przygotowane przez kraje czÅ‚onkowskie UE, uzgadniane z KomisjÄ… EuropejskÄ…; realizowane sa­modzielnie przez administracjÄ™ kraju czÅ‚onkowskiego,
    2. Inicjatywy wspólnotowe (6% Å›rodków) — przygotowywane wspólnie przez kraje czÅ‚onkowskie i komisjÄ™ EuropejskÄ…, dotyczÄ… najważniejszych problemów dla CaÅ‚ej UE; realizowane sÄ… bezpoÅ›rednio przez KE; INTERREG — wspóÅ‚praca przygra­niczna i ponadregionalna, EQUAL — wyrównanie szans na rynku pracy; LEADER — rozwój obszarów wiejskich, URBAN — rewitalizacja obszarów miejskich.

Na jakich zasadach opiera siÄ™ polityka strukturalna Unii Europejskiej?

Polityka strukturalna UE jest oparta na następujących zasadach:

  1. Koncentracji — Å›rodki pÅ‚ynÄ…ce z Unii Europejskiej sÄ… przeznaczone dla regionów, które znajdujÄ… siÄ™ w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej; do tej grupy kwalifiku­jÄ… siÄ™ regiony objÄ™te pomocÄ… w ramach celów funduszy strukturalnych.
  2. Partnerstwa — wertykalnego, czyli wspóÅ‚pracy komisji Europejskiej z odpowiedni­mi wÅ‚adzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi; dziÄ™ki temu Å›rodki pomocowe kierowane sÄ… do obszarów, które potrzebujÄ… najwiÄ™kszego wsparcia oraz horyzon­talnego, czyli prowadzenia konsultacji wÅ‚adz samorzÄ…dowych i rzÄ…dowych z part­nerami spoÅ‚ecznymi najbardziej zainteresowanymi planowanymi dziaÅ‚aniami, co zwiÄ™ksza efektywnoÅ›ci i celowość pomocy.
  3. Programowania (planowania) — pomoc przeznaczona jest na program trwaÅ‚ego roz­wiÄ…zywania problemów danej gałęzi gospodarki lub danego regionu; w praktyce oznacza to konieczność formuÅ‚owania wieloletnich planów rozwoju gospodarczego i wykorzystania Å›rodków publicznych; plany te opracowywane sÄ… w drodze konsul­tacji partnerskich (por. wyżej)
  4. KompatybilnoÅ›ci (zgodnoÅ›ci) z zapisami traktatów, celami i instrumentami innych wspól­nych polityk (przede wszystkim konkurencji) oraz z wytycznymi ochrony Å›rodowiska.
  5. WspóÅ‚finansowania (dodatkowoÅ›ci) — oznacza, ze dofinansowanie z UE ma uzupeÅ‚­niać fundusze z budżetu krajowego; nie mogÄ… ich wiÄ™c zastÄ™pować wysokość wspóÅ‚finansowania UE sÄ… jasno okreÅ›lone I wynoszÄ… najczęściej:
    1.  do 75% dla regionów celu 1 (w tym nie mniej niż 50 % pomocy publicznej),
    2. do 50% i Co najmniej 25% Å›rodków publicznych wydatków w regionach celu 2 i 3,
    3. w wypadku inwestycji generujÄ…cej przychody:
    4. infrastruktura — do 40% (regiony Celu l) I do 25% (regiony Celu 2),
    5. przedsiÄ™biorstwo — do 35% kosztów (regiony Celu 1) lub do 15% (regiony Celu 2), z możliwoÅ›ciÄ… podniesienia o 10% w wypadku finansowania maÅ‚ych lub Å›rednich przedsiÄ™biorstw.
  6. PomocniczoÅ›ci (subsydiarnoÅ›ci) — nie jest to bezpoÅ›rednio zasada polityki struktu­ralnej; jest to natomiast podstawowa zasada funkcjonowania UE; wÅ‚adze wyższe­go szczebla nie mogÄ… podejmować dziaÅ‚aÅ„ w sprawach, których zaÅ‚atwienie leży w gestii wÅ‚adz niższego szczebla; na tej zasadzie opierajÄ… siÄ™ stosunki miÄ™dzy komisjÄ… EuropejskÄ… a paÅ„stwami CzÅ‚onkowskimi i regionami.

Co to jest Fundusz SpójnoÅ›ci?

Jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których produkt kra­jowy brutto nie przekracza 90% Å›redniej dla wszystkich krajów CzÅ‚onkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania I Irlandia). Poszczególne kraje skÅ‚adajÄ… konkretne projekty lub grupy projektów, jednak odpowiednio duże (o budżecie powyżej 10 mln euro). Podstawowym Celem Funduszu SpójnoÅ›ci jest zminimalizowanie różnic miÄ™dzy kra­jami, których poziom ekonomiczny znacznie odbiega od Å›redniej UE. Charaktery­styczne w Funduszu SpójnoÅ›ci jest to, ze do pomocy kwalifikowane sÄ… nie poszcze­gólne regiony, lecz caÅ‚e kraje. Oprócz wspomnianego kryterium wysokoÅ›ci produktu krajowego brutto, paÅ„stwa ubiegajÄ…ce siÄ™ o pomoc muszÄ… przygotować konkretny program prowadzÄ…cy do speÅ‚niania kryteriów spójnoÅ›ci (kryteria przystÄ…pienia kraju do Unii Gospodarczej I Walutowej). Do krajów objÄ™tych PomocÄ… z Funduszu należą obecnie Grecja, Irlandia, Portugalia I Hiszpania.

drukuj:
udostępnij:
PROJEKTY REALIZOWANE PRZEZ POWIAT

reklama aplikacji mobilnej
Rejestracja rezerwacji pojazdów
Status kolejki